نقدِ صریح. جستارهایی از مارسِل رَیش-رانیتسکی درباره‌ی ادبیات آلمانی
ترجمه و تفسیر سعید رضوانی
انتشارات آگاه، ١٤٠٠
مارسِل رَیش-رانیتسکی مشهورترین و متنفّذترین منتقد ادبی آلمان پس از جنگ جهانی دوم بود و تا هنگام مرگ، در سال ٢٠١٣، نقش و جایگاه بی‌مانند خود را در فضای ادبی آلمان حفظ کرد. او که به عنوان منتقد در تحوّل ادبیات آلمانی پس از جنگ جهانی دوم نقش ایفا کرد چندین دهه در معتبرترین نشریات قلم زد و در کانون حیات ادبی کشورهای آلمانی‌زبان حضور داشت. آثار وی از شمّ انتقادی قوی و اشراف کم‌نظیر او بر تاریخ ادبیات آلمانی مایه گرفته‌اند. نقد رَیش-رانیتسکی صریح و به‌دور از تعقید است. صراحت و روشنی نه فقط در روش و رویکرد او، که در زبان او نیز تجلّی تام می‌یابد. این زبان، در عین سادگی، خود واجد پاره‌ای ارزش‌های ادبی است و از طنزی هوشمندانه و گزنده نیز بهره دارد. در این دفتر جستارهایی از مارسِل رَیش-رانیتسکی در نقد آثار شماری از ناموران ادبیات آلمانی در قرن بیستم گرد آمده است. (مقتبس از مقدّمۀ مترجم)
میراث‌داران گوگول. چهار مقاله از توماس مان درباره‌ی ادبیات روسیه
ترجمه و تفسیر سعید رضوانی
انتشارات آگاه، ١٣٩٧
توماس مان، نویسندۀ نامور آلمانی و برندۀ جایزۀ ادبی نوبل سال ١٩٢٩، از ستایشگران پرشور ادبیات روسیه بود و مقاله‌هایی دربارۀ آن و اثرآفرینان بی‌بدیل آن به قلم آورده است. از آن جمله‌اند چهار متنی که در این کتاب به نظر خواننده می‌رسند. متن اوّل، «برگزیدۀ آثار ادبیات روسیه»، در سال ١٩٢١ به عنوان مقدّمه‌ای بر ویژه‌نامۀ ادبیات روسیه در مجلّه‌ای آلمانی به تحریر آمده است. در این نوشته ویژگی‌های کلّی ادبیات قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم روسیه بررسی و ملاحظاتی دربارۀ بسیاری از شاعران و نویسندگان بزرگ روس مطرح می‌شود. سه مقالۀ دیگر به سه نابغۀ عصر طلایی ادبیات روسیه، داستایفسکی، تولستوی و چخوف، اختصاص یافته‌اند. مان در این مجموعه همکاران روس خود را با نگاهی به‌غایت شخصی و عاطفی نگریسته و در عین حال منتقدانه دقایقی از هنر آنان را نمایانده است که کشف آنها جز از نویسندۀ متفکّری چون او برنمی‌آید. (مقتبس از مقدّمۀ مترجم)
نوای کاروان. دفتر دوم از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج
تصحیح سعید رضوانی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ١٣٩٧
نوای کاروان دومین دفتر از مجموعۀ اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج، مستنسخ از گنجینۀ دست‌نوشته‌های او در فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. اشعار این دفتر علاوه بر سه دستۀ «کلاسیک»، «نوقدمایی» و «نیمایی» که هماره قریب به اتّفاق آثار شعری نیما را در خود جای داده‌اند قطعاتی را نیز شامل می‌شوند که در هیچ‌یک از دسته‌های یادشده نمی‌گنجند و از هر نظر تازگی دارند. شعرها پاره‌ای از جالب‌ترین آزمایش‌های نیما در زمینۀ فورم را به نمایش می‌گذارند. تخیّل شاعرانۀ شگفت و غریب نیما نیز که خاصّ خود اوست در برخی از آثار این دفتر به جلوۀ تام درآمده است. اشعار به لحاظ موضوع متنوّعند. جنگ، فقر، ناآگاهی، ستم انسان بر انسان، عشق، رنج هستی و دعوت به مبارزۀ طبقاتی و حق‌ستانی پاره‌ای از مضامین آثارند، و البتّه بهرۀ درخورتوجّهی از تلاش ادبی نیما، علی‌الرسم، معطوف به طنز و لطایف زندگی فردی و اجتماعی بشر است. (مقتبس از مقدّمۀ کتاب)
صد سالِ دگر. دفتری از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج
تصحیح سعید رضوانی، مهدی علیائی مقدّم
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ١٣٩٦
صد سالِ دگر مجموعه‌ای است از اشعار منتشرنشدۀ نیما یوشیج که حاصل قرائت بخشی از دست‌نوشته‌های او در فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. نخستین شعر مورّخ سال ١٣٠١ شمسی و آخرین شعر مورّخ ١٣٣٦ است. با توجّه به این‌که نیما «افسانه» را در سال ١٣٠١ سرود و به سال ١٣٣٨ درگذشت، می‌توان گفت این دفتر نمونه‌ای است تقریباً متعلّق به سراسر دوران زندگی او درمقام شاعری نوآور و شناخته‌شده. شعرها در قالب‌های کلاسیک و نوقدمایی و قالب مشهور به نیمایی سروده شده‌اند و از این لحاظ جلوه‌گاه تنوّع کار نیما در دوران یادشده‌اند. مضامین آنها نیز گوناگون و متفاوت است. جنگ، فقر، استبداد، عشق و طبیعت ازجملۀ مضامینی هستند که ﺗﺄمّلات شاعر وقف آنها گشته است. در عین حال مسائل سادۀ زندگی روزمرّه نیز الهام‌بخش او در سرودن بخشی از شعرها بوده است. (مقتبس از مقدّمۀ کتاب)
یادداشت‌هایی درباره‌ی کافکا
تئودور و. آدورنو (Theodor W. Adorno)
ترجمه و تفسیر سعید رضوانی
انتشارات آگاه، ١٣٩٥
چاپ هشتم ١٤٠١
کافکا را شاید تاکنون هیچ‌کس به گستردگی آدورنو تفسیر نکرده باشد. فارغ از آن‌که تا چه اندازه با گفته‌های او دربارۀ نویسندۀ نامور آلمانی‌زبان موافق باشیم، وسعت پهنه‌ای که او در آن معنی و تا حدودی صورت آثار کافکا را شرح می‌دهد تحسین‌برانگیز است. تصویری که یادداشت‌هایی درباره‌ی کافکا در مجموع از خالق محاکمه و قصر می‌سازد متشکّل است از قطعاتی پرشمار که هریک وجهی از هنر و اندیشۀ او را بازتاب می‌دهد و او را با شخصیت یا مکتبی مرتبط می‌سازد. مشکل بتوان خوانندۀ صاحب‌نظری جست که برای همۀ این قطعات اصالت قایل باشد، امّا کثرت آنها یحتمل نزد هیچ‌یک از شارحان و مفسرّان کافکا یافت نشود. همین نکته از اسباب شهرت و اهمّیت کم‌نظیر متن حاضر در تاریخ نقد کافکاست. (از مقدّمۀ مترجم)
بنیانگذاران نقد ادبی جدید در ایران
سعید رضوانی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ١٣٩٤
میرزا فتح‌علی آخوندزاده، میزا ملکم خان ناظم‌الدوله، زین‌العابدین مراغه‌ای و میرزا آقاخان کرمانی را باید پایه‌گذاران نقد ادبی جدید در ایران دانست. آنان در عهد قاجار ادبیات سنّتی ایران را، نه به طرق قدما، بلکه براساس معیارهای نو به نقد کشیدند و پاره‌ای از بنیان‌هایش را که قرن‌ها مسلّم می‌نمود زیر ﺳﺆال بردند. این دفتر به معرّفی آراءِ ادبی آنان اختصاص دارد. درکنار این چهار تن آراءِ میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی نیز بررسی شده است، تا تصوّرات نادرست از نقش و جایگاه او در تاریخ نقد ادبی تصحیح گردد. (مقتبس از مقدّمۀ کتاب)
شعرهای هشدار
اریش فرید (Erich Fried)
ترجمۀ سعید رضوانی
انتشارات نیلوفر، ١٣٩٢
اریش فرید در شعرهای هشدار به عنوان شاعرِ جهانی که تجربۀ جنگ جهانی دوم را پشت سر دارد، به‌دور از هرگونه خوش‌خیالی، با مخاطبی که او نیز در همین جهان زندگی می‌کند سخن می‌گوید، از فراموش کردن برحذر می‌دارد و پنهان کردنِ عمق فاجعه را محکوم می‌کند. او در این مجموعه خود و مخاطب خود را از خطرهایی که کماکان در کمین بشریت است آگاه می‌سازد. این خطرها تنها به جنگ و عواقب آن محدود نمی‌شود؛ فرید بر هرآن‌چه انسان مدرن و جهانِ او را تهدید می‌کند انگشت می‌گذارد. این است که هشدار دادن نسبت به ازخودبیگانگی از کانونی‌ترین تلاش‌های او در شعرهای هشدار است. (از مقدّمۀ مترجم)
تاریخ‌ادبیات‌نگاری در آلمان. بررسی هفت اثر در تاریخ ادبیات زبانِ آلمانی
سعید رضوانی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ١٣٨٩
این کتاب مجموعه‌ای است از هفت گزارش دربارۀ هفت اثر در تاریخ ادبیات زبان آلمانی. هدف از تهیۀ گزارش‌ها استخراج و تا حدّی نیز نقد و سنجش روش‌های گوناگونِ نگارشِ تاریخ ادبیات بوده است. از هفت اثری که بررسی شده‌اند پنج اثر به عنوان نمونه‌های برجسته ازمیان تاریخ‌ادبیات‌های متعدّد زبان آلمانی انتخاب شده‌اند، البتّه جایگاه آنها با معیار واحدی سنجیده نشده، چراکه تنوّع آنها نیز مدّ نظر بوده است. دو اثر دیگر نه به عنوان نمونه‌های برجسته، بلکه به عنوان آثاری نسبتاً جدید و بیش‌وکم مشهور و موفّق انتخاب شده‌اند. (مقتبس از مقدّمۀ کتاب)
تا کرانۀ تاریکی
سعید رضوانی
انتشارات نگاه، ١٣٨٧
تا کرانۀ تاریکی مجموعه‌ای است از ٧٣ شعر که بخشی از آنها سپید است و بخش دیگر در قالب نیمایی سروده شده است. نخستینِ اشعار سرودۀ شهریورماه ١٣٨٤ و آخرینِ آنها سرودۀ تیرماه ١٣٨٦ است.
Moderne persische Lyrik. Eine analytische Untersuchung
(شعر مدرن فارسی: پژوهشی تحلیلی)
Saeid Rezvani
Harrassowitz, 2007
این کتاب که به زبان آلمانی نوشته شده در پنج فصل خواننده را با شعر مدرن فارسی آشنا می‌کند. این آشنایی هم تاریخ شعر مدرن فارسی را شامل می‌گردد هم پیش‌زمینه‌های پیدایش آن را. در بخش اصلی کتاب که به نیما یوشیج اختصاص دارد پیشنهادهای مدرنیستی نیما به شاعران فارسی‌زبان با نگاهی نو و روشی تحلیلی معرّفی می‌شوند و خصوصیات سبکی شعر او بررسی می‌گردد. کتاب درکنار نیما یوشیج شعر مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو و فروغ فرخزاد را، به عنوان کسانی که پس از نیما بیشترین سهم را در تثبیت شعر مدرن فارسی داشتند و بیش از دیگران مسیر تکامل آن را تعیین کردند، معرّفی می‌کند.
در ستایشِ هیچ
سعید رضوانی
انتشارات نگاه، ١٣٨٥
در ستایشِ هیچ مجموعه‌ای است از ٧٢ شعر که بخشی از آنها سپید است و بخش دیگر در قالب نیمایی سروده شده است. نخستینِ اشعار سرودۀ دی‌ماه ١٣٧٩ و آخرینِ آنها سرودۀ مردادماه ١٣٨٤ است.
